Een kleuter in de klas zit alleen op de verkeersmat. Hij rangschikt de auto's volgens kleur. Hij gaat erg nauwgezet te werk. De auto's worden zorgvuldig op het speelkleed gezet. Eenmaal klaar rijden de auto's rond over de mat en parkeren ze op een andere plek, opnieuw geordend op kleur.
Een kind werpt een basketbal naar de ring. Hij neemt de bal terug, gaat op dezelfde plek staan en gooit opnieuw. En nog eens. En nog eens...
Kinderen spelen graag.
Kinderen herhalen graag.
Kinderen leren graag.
Funktionlust! Een schoon Duits woord met een nog mooiere betekenis:
Het plezier beleven aan het herhaald laten functioneren van bepaalde bewegingspatronen. De zin hiervan ligt in het spel zelf.
Ik herinner me uit mijn kindertijd hoe ik uren op de schommel doorbracht. Heen en weer wiegend op een bijna hypnotiserend ritme. Tijdens het schommelen zong ik vaak liedjes. Op andere momenten liet ik me leiden door een gevoel van zaligheid. Eventjes aan niets denken en genieten van het moment. Het waren de kleine dingen die me toen opvielen en me bezighielden. Gedurende zulke herhaaldelijke bewegingen merk je hoe rijk deze kunnen zijn. Je steekt ervan op, kan ervan leren. Als een lemming blijf je doen wat je doet, zonder doel, maar toch doelgericht. Het zijn structuren en verbanden die je bedenkt, een efficiëntere vorm van denken houdt je bezig. Het doet je nadenken over het denken en de verbeeldingskracht neemt toe. Niettegenstaande het genoegen volledig in het spel ligt, kunnen zulke activiteiten bijdragen tot een diepere kracht. Je leert erdoor denken om een hoekje. Opnieuw een mooie uitdrukking die ik graag leen van David van der Kooij. Hij omschrijft het als creatief denken MET resultaat.
Als kinderen spelen, improviseren en fantaseren ze erop los! Spelen is vrijheid, eens iets anders doen, durven of zijn. Door het spelen met materialen, leren kinderen die materie beter kennen en begrijpen. Het leert hen nieuwe mogelijkheden ontdekken en strategieën zien. Deze zijn vaak het gevolg van toeval tijdens het spelen. De geschiedenis heeft ons trouwens al geleerd dat toeval een belangrijke factor is in het leren. We leerden Amerika kennen door toeval. Coca-Cola zou nooit zo'n multinational geweest zijn zonder toeval. We zouden ook nooit champagne, penicilline, theezakjes, Röntgenstralen of vloeipapier kennen zonder serendipiteit. Uit het toeval steken we veel op. Het leert ons de dingen op een eigen manier begrijpen. We ontdekken nieuwe functies die we ons eigen proberen te maken.
FANTASIE
Naast alle toevalligheden en ontwikkelingen die ontstaan tijdens het spelen, zullen er ook zaken bewust ontstaan. Kinderen leiden zelf hun denkpatronen naar nieuwe dimensies. Ze zijn in staat om een eigen verhaal te bouwen tijdens het spel. Aanvankelijk zitten kinderen (als peuter en kleuter) nog vooral zelfstandig in hun fantasie. Maar naarmate de kleuter ouder wordt, ontstaat er een nieuwe relatie: kinderen ontdekken in groep de meerwaarde van samen fantaseren. Ze aanvaarden elkaars ideeën en verbeelding en pikken er op in met nieuwe invalshoeken. Zo ontstaat er een heel rijk spel dat kinderen verder kan doen brengen dan ze misschien ooit hadden gedacht. Volgens het wetenschapsforum is fantasie een versoepeling en uitbreiding van persoonlijke perceptie van de werkelijkheid. Fantasie wordt omschreven als het meest essentiële voor de persoonlijke ontwikkeling van kinderen en zelfs volwassenen.
Fantasie ontstaat door het combineren van factoren die waar zijn, maar in combinatie tegenstrijdig zijn aan het beeld van de werkelijkheid. Een doodgewoon potlood bijvoorbeeld kan door verbeelding vele verschillende functies krijgen: van biljartkeu tot boomstam. Zolang de nieuwe functie binnen het verzonnen verhaal past, kan het voorwerp gebruikt worden.
SPELEN IN DE KLAS
Wanneer kinderen de eerste stap zetten in de lagere school, zijn het al echte ervaringsdeskundigen op het gebied van vrij spel. Tijdens hun kleutertijd kregen ze een enorm aanbod aan spelmateriaal en -mogelijkheden. Als leerkracht in het eerste leerjaar probeer ik hier handig gebruik van te maken. Ik ben overtuigd van de meerwaarde van spelen voor kinderen. Naast de welbekende sociale vaardigheden werken ze niet alleen aan hun persoonlijke ontwikkeling, maar ook aan het begrijpen van structuren, probleemoplossend denken, flexibel omgaan met nieuwe wendingen en een niet te onderschatten taalgevoeligheid.
Elke week bied ik mijn klas een nieuw hoekenwerk aan. Tijdens dat hoekenwerk krijgen de eenaatjes steevast een speelhoek voorgeschoteld: soms een spel (met vaste spelregels), maar evenzeer vrij spel. De zithoek krijgt dan een nieuwe functie. Op een fluisterzachte manier spelen kinderen met de aangeboden materialen. Omdat mijn aanbod niet zo groot is als in de kleuterschool en zeker niet om een gans jaar mee te vullen, brengen de kinderen dit vaak mee van thuis. Via het agenda worden ouders op de hoogte gebracht van onze thema's en van materialen die in functie hiervan meegebracht mogen worden. Het thema carnaval leent zich uitermate tot verkleden, de kinderen mogen hiervoor verkleedkleren meebrengen. Tijdens de lente brengen ze tuingereedschap mee en toveren we de zithoekmat om tot ons tuintje dat dringend onderhoud nodig heeft. Diezelfde mat was begin december nog een grote oceaan waar de intocht van Sinterklaas werd voorbereid met meegebrachte speelgoedbootjes. De doktersspullen krijgen betekenis in het thema gezondheid en de autootjes komen tevoorschijn bij verkeer.
Het geheel krijgt dat nog net ietsje meer door er extra vaste attributen aan toe te voegen. Blauw zijdepapier op de zithoekmat stelt de zee of oceaan voor. Witte lakentjes over de kasten of de zithoekbankjes geven het geheel een steriel ziekenhuisgevoel. Bij het spelen met dieren uit de dierentuin, kunnen posters van wilde dieren het nog meer af maken. De kracht van de fantasie komt vaak door die extra toets. Het brengt de kinderen in de juiste sfeer om zich al improviserend uit te leven en er van te leren.
Het creëren van iets nieuws wordt niet bereikt door het intellect, maar door het spelen met materie.
Kortom: spelen is leren, ontdekken, creëren, experimenteren, improviseren, fantaseren, plezier beleven, verwerken en nog zoveel meer. En dat allemaal zonder zich ervan bewust te zijn.
Bronnen:
http://www.leraar24.nl/dossier/131
http://denkenomeenhoekje.nl/
http://www.baby.be
Geen opmerkingen:
Een reactie posten