Jazz voor beginnertjes

Kinderen houden van muziek!  In een vorig artikel schreef ik al over klassieke muziek in de klas en hoe kinderen hier van kunnen genieten.  Af en toe gebruik ik in de klas ook jazz, een genre dat mij persoonlijk ook heel erg bezig houdt.  

Tijdens klasvrije momenten luister ik gewoonlijk naar een afspeellijst met jazz op last.fm of AccuRadio en soms liet ik dat eens opstaan wanneer de kinderen terug de klas binnenkwamen.  Het viel me op dat ze hier positief op reageerden.  Niet te verwonderen, eigenlijk.  Naast klassieke muziek worden tekenfilms en cartoons ook vaak opgevrolijkt met instrumentale jazzmuziek.  Denk maar aan Tom & Jerry, Mickey Mouse of The Pink Panther.

Jazz ontstond aan het begin van de 20ste eeuw in steden als New Orleans en werd al zeer gauw bekend als dansmuziek en muziek met gevoel.  Wikipedia omschrijft jazz als 'muziek van het moment':

In principe is jazz 'muziek van het moment' – er worden op elk moment nieuwe muzikale keuzes gemaakt die tot aan de vorm en alle op dat moment spelende musici reiken (zie de genoemde jazzstromingen hieronder) waardoor een persoonlijke en intensieve muziekbeleving ontstaat. In klassieke muziek en popmuziek is deze eigenschap nagenoeg afwezig. In de jazzmuziek wordt een thema of kleine compositie of een afspraak alleen gebruikt als basis voor improvisatie. Door deze eigenschap raakt jazz als stijl veel andere stromingen zoals blues, (pop-)world, folk, heavy metal, funk, soul, klassiek en oude muziek en er bestaan heden ten dage dan ook vele mengvormen.

 Opnieuw niet te verwonderen dus, dat kinderen jazz kunnen appreciëren.  Zijn kunnen als geen ander volledig leven 'op het moment'.  Hun dagelijks leven is als een improvisatie waar regelmatig samen moet worden gespeeld (gemusiceerd), maar waar er evenzeer ook tijd zal zijn voor solo's.  Net als de thema's bij jazz herken je tijdens hun dagelijks leven ook patronen met terugkerende activiteiten.

De jazzwereld erkent dit en speelt er dan ook op in, al is het heel beperkt: jazzlabel Verve bracht enkele verzamelalbums uit met jazz voor kinderen.  Volgens jazzblog Draai Om Je Oren brengt het album Baby Loves Jazz de jonge kinderen in contact met jazz.  Verder bracht Verve ook Jazz for Kids uit.  Wereldmuzieklabel Putumayo brengt onder de noemer Playground allerlei kinderverzamelalbums uit.  Jazz Playground is er hier een van: wereldjazz voor kinderen.  Jazzartiesten die een volledig album aan kinderen wijden zijn nog schaarser.  Avantgarde jazzcomponist en bandleider Sun Ra heeft met zijn Arkestra een tribute gebracht aan Walt Disney: 'Second Star To The Right (Salute to Walt Disney).  Een livealbum met songs als 'High Ho! High Ho!' en 'Zip A Dee Doo Dah'.  Niet meteen bedoeld voor, maar wel zeer luisterbaar door kinderen.

Jazz is van oorsprong dansmuziek.  Daarom is het de moeite waard om het tijdens bewegingslessen te gebruiken.  Nieuwe dansen ontwerpen met eenvoudige pasjes en bewegingen lukt op heel veel jazzdeuntjes.  Instrumentale jazz kan voor kinderen ook personen of situaties oproepen die ze kunnen spelen tijdens dramalessen.  In een jazzstuk zitten verschillende ritmes en melodielijnen zodat je tijdens het nummer op verschillende manieren kan gaan lopen en stappen.  Kinderen zelf zijn inventief genoeg om hier telkens een figuur bij te verzinnen: een verlegen meisje, een fiere prinses of een haastige professor.  Ze kunnen allemaal aan bod komen.  Een mimespel, waarbij de muziek een ondersteunende functie krijgt, is ook mogelijk.  

Ook tijdens het werken en knutselen in de klas kan je jazz opzetten.  Het is trouwens belangrijk om kinderen met alle soorten muziek in contact te laten komen.  Niet vaak wordt hier voor jazz gekozen, vermoed ik.  Terwijl het toch nuttig kan zijn.  Jazz is vaak muziek in 'laagjes', die kinderen uitdaagt om bepaalde laagjes te volgen.  Ze zoeken er hun weg in en leren zo hoofd- en bijzaken onderscheiden.  Regelmatige solo's leggen de klemtoon op andere instrumenten die opnieuw gevolgd kunnen worden in de muziek.  Zo ontdekken kinderen de laagjes en kunnen ze deze visualiseren.  Het bespreken van de verschillende instrumenten zal de kinderen ook zeker aanspreken.

De grootste moeilijkheid voor leerkrachten is wel de juiste keuze van nummers uit het enorme jazzaanbod.  Niet alles is even bruikbaar.  Avant garde of Free Jazz is af te raden (hoewel het voor heel soms misschien wel eens uitdagend kan zijn*).  Bigbandjazz uit de jaren '20 of '30 spreekt kinderen wel enorm aan: Glenn Miller, Duke Ellington, Louis Armstrong, King Oliver & His Creole Jazz Band, ... .  Ook Swingjazz of pianojazz kan de moeite zijn in de klas.  

Ik maakte, net als bij mijn stuk over klassieke muziek, een afspeellijst in Grooveshark: Jazz for Kids.  Een vijftigtal nummers waar kinderen zeker iets van opsteken, zich kunnen inleven, van kunnen genieten.

Voor wie dit nog niet genoeg is, is er AccuJazz, een webradio gespecialiseerd in jazz.

* De dag nadat ik een concert zag van The Thing met Mats Gustafsson, zette ik het een nummer uit het gekochte album in de zesde klas op: 'Art Star'  Pure free jazz met een funkdeuntje.  Als experiment.  Alle kinderen schudden mee met hun hoofd op het ritme en gingen uit hun dak tijdens de solomomenten.